فعالیت کارخانه‌ها چه تبعاتی برای محیط زیست دارند؟

آلودگی هوا در سال های اخیر به بحرانی تبدیل شده است که سهم عمده ای در سلامت جسم و روان شهروندان دارد، معضلی که عزم جدی دولتمردان و مدیران شهری را طلب می کند تا با اجرای برنامه های بلند مدت برای رفع این مهم تلاش کنند. بسیاری از شهرهای بزرگ صنعتی همچون تهران سال های زیادی است که با فرارسیدن فصل پاییز و زمستان با پدیده وارونگی هوا که در آن ارتفاع دما افزایش می یابد، روبرو می شوند که حاصل آن پدیده آلودگی هوا به شمار می رود.

وسایل حمل و نقل عمومی، کارخانه ها، انرژی های مصرفی و ... از جمله عواملی هستند که نقش بسزایی در آلودگی هوا دارند و این موضوع را به یکی از چالش‌های اصلی زیست ‌محیطی کشور تبدیل کرده اند. از نظر همگان سازمان محیط زیست به عنوان متولی اصلی دغدغه های محیط زیستی از جمله آلودگی هوا شناخته می شوند اما با بررسی های دقیق تر می توان به این نتیجه رسید که آلودگی هوا یکی از بحران‌های اصلی کشور به شمار می رود که نیازمند همکاری و تعامل همه سازمان‌های مرتبط و تمرکز مسوولان کشور برای کاهش پیامدهای این پدیده است. 

مهم‌ترین اصل در حل بحران آلودگی‌ هوا، پرهیز از هرگونه سیاسی ‌کاری و نجات جان مردم است. بر پایه آمارهای رسمی،: «آلودگی هوا سالیانه حدود هشت ‌میلیارد دلار خسارت می‌زند و با توجه به آمار سازمان جهانی بهداشت مربوط به 2015 میلادی در ایران سالیانه 33‌هزار و 500 مرگ به دلیل آلودگی هوا رخ می‌دهد؛ یعنی 71 تن در هر صد هزار تن در کشور علت مرگشان آلودگی هواست». 

با توجه به اینکه کیفیت هوای تهران در ششمین روز متوالی با افزایش آلاینده های جوی با شاخص 124 در شرایط ناسالم برای گروه های حساس قرار دارد در گزارش پیش رو دیدگاه های «محمدهادی حیدرزاده» کارشناس محیط زیست و مدیرکل سابق محیط زیست استان تهران را درباره چرایی و چگونگی پدیده آلودگی هوا و راهکارهای کاهش آن مرور می کنیم. 

** طرح جامع کاهش آلودگی هوا 
طرح جامع کاهش آلودگی هوا در هشت کلان شهر کشور به وسیله سازمان محیط زیست به تمام دستگاه های اجرایی ابلاغ شده است که باید نسبت به رعایت احکام این برنامه اقدام کنند. معاینه فنی خودروها، توسعه حمل و نقل عمومی، استانداردسازی سوخت و اطلاع رسانی همگانی از جمله محورهای اصلی طرح جامع کاهش آلودگی هوا به شمار می روند که تمامی شهروندان موظف به اجرای آن هستند. نسبت هزینه های سلامت به تولید ناخالص داخلی از مهمترین شاخص ها برای مقایسه هزینه های سلامتی میان کشورها محسوب می شود و نشان می دهد چه مقدار از درآمدهای هر کشوری به بخش سلامت اختصاص می یابد. حذف سرب به عنوان مهمترین آلاینده اصلی و خطرناک موجود در بنزین و سوخت های مصرفی در شهرها از بزرگترین اقدام هایی بود که در راستای استاندارد سازی سوخت صورت گرفت.

** خسارت‌ های ناشی از آلودگی هوا 
معضل آلودگی هوا تاثیر مخربی بر روی محیط زیست از جمله حیوانات و گیاهان دارد. این پدیده به سلامت فیزیکی افراد خدشه وارد می کند و افسردگی و اختلال های روانی شهروندان را افزایش می دهد. بنابراین باید گفت، آلودگی هوا یکی از معضل‌هایی است که به افزایش هدررفت سرمایه ملی در کشور منجر می‌شود. بخش قابل توجهی از ناوگان حمل و نقل عمومی نیز با فرسودگی های زیادی روبرو است، این موضوع باعث ایجاد خطرهای زیست محیطی خواهد شد که با توسعه و نوسازی وسایل حمل و نقل می توان ساز وکارهایی جهت کاهش میزان آلایندگی فراهم آورد. 

آلودگی هوا می تواند به اقتصاد نیز لطمه وارد سازد که این امر ارتباطی مستقیم با زندگی شهروندان دارد. کارخانه ها و صنایع نیز نقش پررنگی در آلودگی هوا دارند و سلامت نیروی کار را تهدید می کنند که می توان با بررسی دقیق علمی و ارایه راهکارهای موثر در این زمینه به کاهش این معضل کمک کرد. تعطیلی واحدهای آموزشی در مدت آلودگی هوا هزینه‌ های افزایش فعالیت در زمان‌های پیش‌بینی ‌نشده را به دنبال دارد. خستگی و مشکل های ناشی از آلودگی هوا بر روی عملکرد شاغلان و فعالان مختلف نیز تاثیر منفی می‌گذارد. تخریب بی رویه ساختمان ها به دلیل ذرات معلق در هوا و تاسیسات شهری نیز از دیگر خسارت هایی به شمار می رود که آلودگی هوا به وجود می آورد. 

** وارونگی دما عاملی موثر در آلودگی هوا 
نشست هوای سرد در سطح زمین با شروع فصل سرما همراه است و سبب می شود تا آلاینده های موجود در نزدیکی زمین باقی بمانند و بالا نروند. شهر تهران نیز از نظر شرایط اقلیمی، افزایش تردد خودروها، فعالیت های انسانی و شرایط جغرافیایی آماده افزایش آلودگی هوا است و ذرات معلق ناسالم در هوا به دلیل نداشتن خروجی ماندگار می شوند و شرایط نامناسب جوی و تنفسی را پدید می آورند. همچنین وجود ساختمان های بلند موجود در ارتفاعات مانع ورود باد به طرف شهر می شود و مساله آلودگی را تشدید می کند. 

** تاثیر استارت آپ ها در ایجاد آلودگی هوا 
با توجه به راه اندازی سامانه های جدید اینترنتی حمل و نقل مسافران درون شهری، افرادی زیادی از شهرستان ها با خودروهای فرسوده به تهران می آیند و به جابه جایی مسافران می پردازند که هیچ نظارتی بر آنها صورت نمی گیرد و همین عامل سبب جذب مهاجران زیادی به تهران خواهد شد و پدیده ترافیک شهری و آلودگی هوا حاصل می شود. سازمان تاکسیرانی باید ویژگی هایی را تعریف کند تا خودروهایی که در این سامانه فعالیت می کنند، پلاک تهران و دارای معاینه فنی باشند. 

** راهکارهای محیط زیستی بر روند کاهش آلودگی هوا 
ناوگان حمل و نقل عمومی در این زمینه باید مشارکت بیشتری در زمینه رفت وآمد شهروندان داشته باشد. کاشت درختان بیشتر که علاوه بر تولید اکسیژن باعث جذب دی اکسید کربن موجود در هوا می شود، نیز از جمله این راهکارها به شمار می رود که با توجه به افزایش پاکی هوا از گرد وغبار و آلودگی هوا می کاهد و به سلامت روانی مردم نیز کمک می کند. همچنین رسیدگی به وضعیت خودروهای تولیدی و اجرای قانون در برابر شماره گذاری آنها، حل معضل ترافیک و اجرای گسترده طرح زوج و فرد در کلان شهرها دیگر راهی است که می تواند از افزایش این معضل جلوگیری کند. وظایف سازمان های متولی در ارتباط با معاینه فنی خودروها و کنترل ترافیک نیز بایستی به صورت مجزا تفکیک و در کنار این مسایل برای خودروهای جدید در دست تولید نیز استانداردهایی تعریف شود که همگی در پایش و دیده بانی آلودگی هوا نقش موثری دارند. دولتمردان می توانند با تقویت زیر ساخت ها و پشتیبانی از ناوگان حمل و نقل عمومی، تامین مالی و فرهنگسازی در این زمینه به کاهش معضل آلودگی هوا کمک شایانی کنند.