ماجرای تولید داخلی کاغذ از کارخانه تعطیل کارون

کاغذ به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی هر کشور کالایی است که پیوندی میان صنعت و فرهنگ برقرار کرده و در رشد فرهنگی و تأثیرات فرهنگی نیز نقش بسزایی دارد.اما در ایران به دلایل پرشماری از اهمیت بسزای این کالا تاکنون غفلت شده است و تنها پس از بروز مشکلات و بحران در بازار کاغذ که از تبعات نوسانات بازار ارز به شمار می‌رود،‌ نگاه‌ها به این سمت سوق پیدا کرد که تولید کاغذ در ایران با مشکل مواجه است.

دولت دهم مشکلات زیادی درباره کاغذ داشت. عمر دولت کفاف حل معضل بلاتکلیفی کاغذ بین وزارتخانه های ارشاد و بازرگانی که بعدها به صنعت، معدن و تجارت تغییر نام داد، را هم نداد. چیزی که هنوز معلوم نیست در دستور کابینه دولت آقای روحانی قرار می گیرد یا نه؟

مشکلات کاغذ در سال های گذشته فراگیرتر شد و کار به جایی رسید که قیمت بالای کتاب داد ناشران را درآورد. جمع قابل توجهی از آنان به مشکل اقتصادی برخوردند. رکود در بازار کتاب بازخورد طبیعی این مشکل بود. مردمی که اوج اقبال آنان به کتاب در نمایشگاه بین المللی نمود داشت، امسال بیشتر تماشاچی بودند تا خریدار.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بازدید از نمایشگاه کتاب و پس از شنیدن دغدغه های ناشران بر تولید داخلی کاغذ به عنوان راه حل اصلی رفع این مشکل تأکید کردند. وضعیت امروز تولید کاغذ در ایران چگونه است؟ پاسخ به این سؤال با توجه به کمی تعداد کارخانه های تولید کاغذ و فعالیت محدود آنان چندان سخت نیست. کارخانه کاغذ پارس، مازندران، کارون، مراغه و غرب تنها کارخانه هایی هستند که در ایران از آنان نام برده می شود. کارخانه‌هایی که برخی از آنان تاحدی رنگ ورشکستی به خود گرفته اند و آن چنان که باید فعال نیستند.

هم  از این میان، کارخانه کاغذ پارس که تا همین چندی پیش با ظرفیت 36 هزار تن کاغذتحریر و 30 هزار تن فلوتیگ مشغول به کار بود، ولی به دلیل نبود سرمایه لازم رو به تعطیلی رفت تا سرانجام در 17 شهریور جاری به مزایده گذاشته شده ولی هنوز نتایج مزایده اعلام نشده است و کارخانه کاغذ کارون که به راه‌اندازی نهایی نرسید،‌ دستگاه‌های خمیرسازی و بویلرهای آن نصب نشد،‌ اما ظرفیت تولید 89 هزار تن خمیر کاغذ و 36 هزار تن کاغذ تحریر را داراست.

لطمه سنگین اقتصادی به کارخانه کاغذ مازندران در آستانه سال تحصیلی

شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران که در کیلومتر 12 جاده ساری به کیاسر واقع است،‌ یک شرکت سهامی عام است که مطالعات اولیه آن در سال 1351 آغاز شد و نهایتاً در سال 1376 به بهره‌برداری رسید،‌ حفظ و احیاء و بهره‌برداری اصولی از جنگل‌های کرانه دریای خزر، کاهش وابستگی کشور به واردات کاغذ، کاهش خروج ارز از کشور، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه و کشور و رشد و توسعه تخصص‌های امور جنگل و صنعت کاغذسازی از جمله اهداف این کارخانه برشمرده شد.

محصولات تولیدی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، شامل کاغذ روزنامه در گراماژهای 45، 48.8 و 52 به صورت رول و شیت، کاغذ چاپ و تحریر در گراماژهای 50، 60، 70، 75 و 80 به صورت رول و شیت، کاغذ کرافت لاینر قهوه‌ای در گراماژهای 70، 80، 113، 120، 130 و 135 135 به صورت رول، کاغذ کرافت لاینر سفید در گراماژهای 113 و 120 به صورت رول، کاغذ لاینر سفید در گراماژهای 75، 80 و 100 به صورت رول، کاغذ تست لاینر در گراماژهای 100 و 140 به صورت رول، کاغذ روتو گراور در گراماژهای 55، 60، 70، 75 و 80 به صورت رول و شیت، کاغذ فلوتینگ در گراماژهای 113، 120، 127، 140، 150، 160 و 175 به صورت رول و شیت است.

بانک ملی ایران،‌  صندوق بازنشستگی کشوری و شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی و شیمیایی عمده سرمایه‌گذاران این کارخانه هستند که با سرمایه 530/5 میلیون دلار آمریکا و 553/595 میلیون ریال از سال 1376 مشغول به فعالیت است. کارخانه کاغذ مازندران با ظرفیت تولید 175 هزار تن کاغذ در سال فعال‌ترین این کارخانه هاست.

این کارخانه هم‌اکنون مشغول به فعالیت است و در 16 ماه آینده از خط تولید جدید خود که از کاغذهای بازیافتی تولید می شود، رونمایی می‌کند،‌ اما این امر دلیل بر نبود مشکلات در این کارخانه نیست،‌ کارخانه کاغذ مازندران که عنوان بزرگترین تولید کننده داخلی کشور را یدک می‌کشد،‌ مهمترین مشکلات خود را پس از نبود سرمایه‌گذار، عدم توجه مسئولان به تولید داخلی می‌داند‌. چرا که تولید کاغذ تحریر و روزنامه آن‌ها متقاضی چندانی در داخل کشور ندارد. مطبوعات و کتاب‌های درسی که از کلیدی ترین مصرف کنندگان کاغذ در داخل هستند،‌ در سال جاری نسبت به این کارخانه بی‌مهر بوده و از کاغذ وارداتی استفاده کرده‌اند. مسئولیت هدایت مصرف کننده و پیوند او با تولید کننده بر عهده کیست؟

جذب سرمایه گذار برای ارتقای تکنولوژی نیاز اصلی کارخانه کاغذ پارس

گروه صنایع کاغذ پارس در سال 1346 تحت شماره 11916 در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسید و در منطقه هفت تپه از توابع شوش در استان خوزستان واقع است. این شرکت سهامی، تنها واحد تولید‌کننده کاغذ چاپ و تحریر از باگاس (تفاله نیشکر) در ایران با مشارکت بانک صنعت و معدن، بانک اعتبارات صنعتی، موسسه CIF وابسته به بانک جهانی و سرمایه گذاران بخش خصوصی در سال 1346 با سرمایه 830 میلیون و 440 هزار ریال تاسیس شد و در شهریور ماه سال 1349 شروع به بهره‌برداری کرد.

موضوع فعالیت شرکت طبق ماده 3 اساسنامه عبارت از تأسیس و اداره کارخانجات به منظور تهیه، تولید و توزیع انواع کاغذ و محصولات ساخته شده از کاغذ و مقوا و هرگونه محصولات فرعی دیگر است‌. شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی آتیه دماوند که سهام‌دار اصلی این شرکت محسوب می‌شد،‌ پس از مشکلات فراوان که کارخانه را به تعطیلی تهدید می‌کرد،‌ این شرکت را در 17 شهریور ماه جاری به مزایده گذاشت. تاکنون به صورت رسمی برنده این مزایده اعلام نشده است،‌برخی شنیده ها حاکی از این است که فردی به نام «مقدم» که از فعالان عرصه پتروشیمی است،‌ این مزایده را برنده شده است.

دسترسی آسان به ماده اولیه «باگاس» تفاله نیشکر برای تولید کاغذ یکی از اصلی ترین مزایای فعالیت کارخانه کاغذ پارس است. در همان سال‌های اولیه تأسیس این کارخانه یعنی در سال 1349 ماشین کاغذ با ظرفیت اسمی 35 هزار تن در سال و خط تولید خمیرسازی شماره یک به ظرفیت 20هزار تن در سال، شروع به کار نموده و موفق به تولید 12هزار و 300 تن کاغذ چاپ و تحریر شد. اما از آنجا که این ظرفیت نیاز داخلی را تأمین نمی‌کرد،‌ کارخانه با افزایش سرمایه که از اعتبارات بانکی تأمین شد،‌ گسترش پیدا کرده و ماشین‌آلات مورد نیاز سفارش داده شد. پس از آن ظرفیت تولید 70 هزار تنی تولید این کارخانه در سال به 105 هزار تن در سال رسید.

این طرح همچنین شامل یک واحد خمیرسازی به ظرفیت 40 هزار تن در سال و یک واحد بازیابی سودآور به ظرفیت 217 مترمکعب در روز می‌شد. بهره‌برداری از واحدهای خمیر شماره 2 و ماشین شماره 2 کاغذسازی در سال 1353 و ماشین شماره 3 کاغذ سازی در سال 1354 به عمل آمد.

کارخانه کاغذ پارس که از نخستین کارخانه‌های تولید کاغذ در ایران به شمار می‌رود،‌ به دلایلی از جمله نبود سرمایه‌گذاری مناسب،‌ روزآمدنشدن دستگاه‌ها و ... در سال‌های اخیر تولید چندانی نداشته است.

بنا به گفته عیدی‌وند مدیرعامل این کارخانه،‌ با توجه به تولید 2 میلیون و 400 هزار تن باگاس در کشور و باز با توجه به اینکه هر 6 کیلو باگاس تبدیل به یک کیلو کاغذ می‌شود و در مجموع می‌توان 400 هزار تن کاغذ از باگاس تولید کرد‌، کارخانه کاغذ پارس ظرفیتی بسیار قابل توجه در تولید کاغذ داخلی دارد و ساماندهی این کارخانه می‌تواند کمک موثری برای وضعیت کاغذ در ایران باشد.

عیدی‌وند ادامه می‌دهد:‌ هم‌اکنون که کارخانه در آستانه تغییر و تحولات سرمایه‌گذار جدید به سر می‌برد،‌ پیش‌بینی می‌کنیم که ظرفیت تولید به 124هزار و 500 تن افزایش پیدا کند که از این میان 89 هزار تن کاغذ تحریر تولید می شود.

اگر ورود سرمایه به این کارخانه با خرید دستگاه‌های پیشرفته‌تر و روزآمدکردن ماشین‌آلات تولید کاغذ همراه باشد، می‌توان به آینده این کارخانه امید داشت. چرا که این کارخانه به دلیل استفاده از باگاس کاغذ سفید با کیفیت بسیار خوبی تولید می‌کند که امروز در کشور از طریق واردات تأمین می‌شود.

کارخانه کاغذ کارون؛ کارخانه ای با قابلیت بالا هرچند "تعطیل"

کارخانه کاغذ کارون در شوشتر در مجاورت کارخانه نیشکر و کشت و صنعت کارون قرار دارد. این کارخانه در اردیبهشت 63 در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت‌های صنعتی تهران به ثبت رسید و سهام‌داران اولیه آن بانک صنعت و معدن، بانک کشاورزی و کشت و صنعت نیشکر کارون بودند، اما پس از آن بر حسب تصمیم مجمع عمومی سازمان سهام، بانک کشاورزی و کشت و صنعت کارون سهام خود را به بانک صنعت و معدن واگذار کردند که در نتیجه بانک صنعت و معدن سهامدار عمده شد. از آن زمان به بعد اقدامات مقدماتی آغاز شد که به علت جنگ تحمیلی و مشکلاتی که پیش آمد روند اجرایی سرعت لازم را نداشت.

سال 83 کارخانه کاغذ سازی کارون به بخش خصوصی واگذار شد، اما بخش خصوصی در راستای ایفای نقش مالی و راه‌اندازی به تعهدات خود عمل نکرد و این کارخانه به دولت واگذار شد. از سال 83 تا 88 هیچ اقدام مثبتی در این راستا انجام نشد. در  سال 89 این کارخانه به مزایده گذاشته شد و شرکت آتیه دماوند این کارخانه را در مزایده پذیرفت،‌ مجدداً کارخانه کاغذ کارون به مانند کارخانه کاغذ پارس به مزایده گذاشته شده است.

کارخانه کاغذ کارون که هم‌اکنون در تعطیلی به سر می‌برد،‌ در سال 83 به صورت نمایشی افتتاح و تعدادی کارگر در آن استخدام شدند،. اما ماشین‌های تولید خمیر و بویلر‌ها نصب نشدند و تاکنون هیچ تولیدی از این کارخانه وارد بازار نشده و اقدامی هم برای راه‌اندازی این کارخانه صورت نگرفته است. بیش از 200 کارگر این کارخانه اخراج از کار شده‌اند. برآوردهای حاکی از این است که راه‌اندازی این کارخانه توانایی تولید 80 هزار تن خمیر کاغذ و 36 هزار تن کاغذ تحریر را به دنبال دارد.

کارخانه کاغذ مراغه

کارخانه کاغذ مراغه متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) است. این کارخانه که در شهر مراغه از توابع استان آذربایجان شرقی است،‌ توانایی تولید 55 هزارتن واحد خمیرسازی و 60 هزارتن تولید کاغذ چاپ و تحریر را داراست. تاریخ شروع بهره برداری 21 اسفند 87 بوده است.به دلایلی نظیر عدم کیفیت کاغذهای تولیدی که شامل عدم درخشندگی و شفافیت مناسب، وجود پرز در سطح کاغذ، عدم پراکندگی مناسب الیاف در سطوح کاغذ و غیره وجود داشته، تولید واقعی شرکت در این تاریخ انجام نشده است.

کارخانه کاغذ‌سازی غرب

سرمایه‌گذاران کارخانه کاغذسازی غرب که در کرمانشاه واقع شده است،‌ صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی،‌ شرکت سرمایه‌گذاری امید، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی هستند. این کارخانه توانایی تولید 50 هزار تن واحد خمیر،‌ 75 هزارتن کاغذ چاپ و تحریر و 5 هزارتن کاغذ گلاسه را داراست. وضعیت فعالیت این کارخانه نیز در حال حاضر نامشخص است.

دولت روحانی و ماجرای عجیب، البته حل شدنی تولید کاغذ در داخل

به نظر می‌رسد امروز دیگر پس از سال‌ها نیمه تعطیل یا تعطیل بودن کارخانه‌هایی چون کارون،‌ مراغه،‌ غرب و... دیگر راه‌اندازی مجدد آن‌ها چندان مقرون به صرفه و در اولویت نباشد. شاید دستگاه‌هایی که چندین سال پیش خریداری شده و سال ها به حال خود رها شده‌اند،‌ دیگر کارایی لازم را نداشته باشند. هرچند که برخی صاحب نظران معتقدند راه اندازی همین کارخانه ها هم به چرخیدن موتور تولید داخلی کاغذ کمک می کند و ارتقا می تواند فاز بعدی ماجرا باشد.

فعالان نشر معتقدند، تجهیز و تقویت کارخانه‌هایی چون کارون و پارس به دلیل نزدیک بودن به منابع عظیم «باگاس» که ظرفیت فراوانی از خمیر در اختیار دارند،‌ منطقی‌تر  و دارای اولویتی بالاتر است. این کارخانه‌ها با 10 تا 20 میلیارد تومان سرمایه در گردش، توانایی تولید مناسبی دارند که بازار کاغذ را تکان می دهد.

امروز تنها 30 درصد از نیاز مصرفی کاغذ در داخل کشور تولید می‌شود و در 70 درصد باقی‌مانده به واردات نیازمند هستیم. در روزهای اخیر گفته هایی از گوشه و کنار بازار شنیده می شود که عزمی برای ارتقای تولید وجود نداشته و همچنان واردات اولویت قلمداد شده است. به نظر می رسد ورود جدی دولت تدبیر و امید آقای روحانی به این مسئله و پیگیری جدی حل معضلات مربوط به تولید داخلی کاغذ در جلسات هیئت دولت می تواند، تحولی قابل تأمل در صنعت چاپ ایجاد کند.

شبیری: کاغذ وارداتی استفاده می کنیم؛ تولید کارخانه ها روی دستشان می ماند/کیفیت بهانه است

سید طاهر شبیری دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا ضمن اشاره به اظهارات اخیر یکی از مسئولان دولتی در خصوص ادامه داشتن واردات کاغذ می‌گوید: دولت باید بر واردات نظارت داشته باشد. باید از تولید داخلی نیز حمایت شود، به این شکل که نیاز مصرفی در داخل کشور ابتدا از تولید داخلی تأمین شود. سپس برای پاسخگویی به میزان نیاز مصرفی باقی مانده از واردات کاغذ استفاده کنیم،. نه اینکه به بهانه عدم کیفیت کاغذ داخلی از واردات استقبال کنیم و تولیدات کارخانه‌ها روی دستشان بماند.

گلایه‌های اخیر ابوالفضل روغنی مدیرعامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران نیز حکایت از ضررهایی است که عدم حمایت از تولید داخلی و در مقابل واردات بی‌رویه و بدون تخصص کاغذ در سال جاری بر کارخانه‌های تولید داخلی وارد کرده است.

بی‌توجهی یا بی‌مهری یک سری مقام مسئول دیگر پاسخی قابل قبول برای دغدغه مندان عرصه نشر نیست و همه انتظارها بر ارتقای تولید داخلی کاغذ متمرکز شده است. باید دید این امید و انتظار با تدبیر دولت آقای روحانی به شکوفایی چاپ منجر می شود؟

---------------------------
گزارش از سمیرا شاهقلی
---------------------------