سومين انقلاب صنعتي

نخستین انقلاب صنعتی، اواخر قرن 18 میلادی در بریتانیا و با مکانیزه کردن صنعت نساجی آغاز شد. کارهایی که تا پیش از آن به دست کارگران و در صدها کلبه متعلق به بافندگان انجام می‌شد، در یک جا جمع و به کارخانه نخ‌ریسی منتقل شد.

چنین بود که کارخانه نخ ریسی پا به عرصه حیات نهاد. دومین انقلاب صنعتی در اوایل قرن بیستم رخ داد، وقتی که هنری فورد نظارت بر مونتاژ متحرک را بر عهده گرفت و طلایه‌دار تولید انبوه شد.
دو انقلاب صنعتی نخست، مردم را ثروتمند‌تر و متمدن‌تر ساخت. اکنون اما سومین انقلاب صنعتی در شرف وقوع است. تولید در مسیر دیجیتالی شدن گام می‌نهد. همانطور که در گزارش ویژه این هفته نشریه اکونومیست هم آمده است، این انقلاب نه تنها می‌تواند موجب تحول کسب و کارها شود، بلکه تبعات جانبی فراوان دیگری هم در پی دارد.

چندین فناوری قابل توجه و مهم رو به همگرایی و یکی شدن می‌گذارند: نرم افزار‌های هوشمند، مواد جدید، روبات‌های ماهرتر، فرآیندهای جدید (که یکی از مهم‌ترین آنها چاپ سه بعدی است) و کل خدمات شبکه بنیان. تاکنون کارخانه‌ها براساس تولید انبوه محصولات مشابه کار می‌کردند: این گفته فورد مشهور است که خریداران خودرو می‌توانند هر رنگی را که دوست دارند انتخاب کنند به شرط آنکه آن رنگ مشکی باشد.
اما هزینه تولید تعداد کمتری از یک نوع محصول، به نحوی که هر یک از آنان به دقت و متناسب با خواسته مشتریان طراحی شده باشد، رو به کاهش است. کارخانه‌های آینده بر تولید انبوه سفارشات تمرکز خواهند کرد و ممکن است بیش از آنکه شبیه خطوط مونتاژ فورد باشد، به مانند همان کلبه‌های کوچک بافندگان باشد.

پیش به سوی بعد سوم
روش قدیمی ساخت اشیا شامل استفاده از قطعات بسیار و پیچ و مهره کردن یا جوش دادن آن‌ها به یکدیگر بود. اکنون می‌توان یک محصول را در کامپیوتر طراحی نمود و آن را توسط یک چاپگر سه بعدی «چاپ» کرد. این چاپگر با سوار کردن لایه‌های پی‌در پی‌ مواد بر روی هم، یک جسم جامد خلق می‌کند. می‌توان طراحی دیجیتال را تنها با چند کلیک موس انجام داد. چاپگر سه بعدی می‌تواند بدون مراقب هم به کار خود ادامه دهد. این چاپگر حتی می‌تواند از پس تولید بسیاری از چیزهایی که برای کارخانه‌های سنتی بیش از حد پیچیده‌اند، برآید. شاید در آینده این دستگاه‌های اعجاب‌انگیز بتوانند تقریبا هر چیزی را در هر کجا- از پارکینگ خانه‌تان گرفته تا یک روستا در آفریقا- تولید کنند.

کاربردهای چاپ سه بعدی بسیار جذابند. هم‌اکنون سمعک و قطعات فناوری بالای جت‌های نظامی در شکل‌های سفارشی «چاپ» می‌شوند. جغرافیای زنجیره‌های عرضه تغییر خواهند کرد. مهندسی که در وسط یک صحرا کار می‌کند و می‌فهمد که یک ابزار خاص را در اختیار ندارد، دیگر مجبور نیست که از نزدیک‌ترین شهر آن را تهیه کند. بلکه می‌تواند به آسانی طرح آن را دانلود و سپس چاپ کند. مشکلات روزهایی که یک پروژه بخاطر فقدان تنها یک قطعه متوقف می‌شود، یا مشتری‌ها شکایت می‌کنند که دیگر نمی‌توانند لوازم جانبی چیزهایی را که خریده‌اند، بیابند، روزی عجیب به نظر خواهد رسید.

سایر تغییرات هم به همین اندازه مهم خواهند بود. مواد جدید سبک‌تر، مقاوم‌تر و با دوام‌تر از مواد قدیمی هستند. در محصولات مختلفی از هواپیماها گرفته تا دوچرخه‌های کوهنوردی، فیبر کربن جایگزین فولاد و آلومینیوم خواهد شد. فناوری‌های جدید به مهندسان امکان خواهند داد که اشیا را در ابعاد کوچک بسازند. فناوری نانو ویژگی‌های خاصی را به محصولات بخشیده است که از جمله آن‌ها می‌توان به باندهای زخم اشاره کرد که مداوای زخم‌های ناشی از بریدگی را تسریع می‌کند، موتورهایی که بازده بیشتری دارند و ظروفی که تمیزکردن آنها آسان‌تر است. ویروس‌هایی که مهندسی ژنتیک شده‌اند برای ساخت وسایلی چون باتری به کار می‌روند.

اکنون که اینترنت این امکان را فراهم آورده است که مهندسان بیشتری برای طراحی کالا‌های جدید با هم همکاری کنند، موانع ورود به طراحی یک کالا از میان برداشته شده است. شرکت فورد به انبوهی از سرمایه نیاز داشت تا کارخانه عظیم ریور روژ خود را راه‌اندازی کند. معادل امروزی آن می‌تواند تنها با یک لپ‌تاپ و اشتیاق برای اختراع راه‌اندازی شود. این انقلاب نه تنها بر چگونگی تولید تاثیرگذار خواهد بود، بلکه بر محل تولید هم تاثیر خواهد گذاشت و روز به روز از اهمیت هزینه‌های تولید کاسته می‌شود. برای نسل اول آی پد که قیمت آن 499 دلار بود، تنها 33 دلار دستمزد تولید، هزینه می‌شد که از آن مبلغ هزینه مونتاژ نهایی آن تنها 8 دلار بود.

گروه مشاوره بوستون اعلام کرده است در حوزه‌هایی چون حمل‌و‌نقل، کامپیوتر، فلزات و ماشین‌آلات ساخته شده، 10 تا 30 درصد کالاهایی که اکنون آمریکا از چین وارد می‌کند، تا سال 2020 در خاک آمریکا ساخته خواهد شد و این ارزش تولیدات داخلی آمریکا را 20 تا 55 میلیارد دلار در سال افزایش خواهد داد.

همزمان با پیشرفت این انقلاب، دولت‌ها باید به اصول مهمی پایبند باشند: مدارس بهتر برای نیروی کار ماهرتر، قوانین شفاف و فراهم آوردن زمینه فعالیت برای همه نوع بنگاه اقتصادی. مابقی را هم باید به دست فعالان این انقلاب بسپارند.