زباله چیست؟

مقدمه:

همیشه سعی می کنیم که مقصری برای انتقادات خودمان آماده کنیم ولی چرا هیچ زمانی در این فکر نیستیم که شاید مقصر اصلی خودمان باشیم.

نویسنده امیدوار است خواننده گرامی بعد از خواندن این اطلاعات تغییری در نگرش خود نسبت به تولید زباله و استفاده از زباله های قابل بازیافت بنماید.

برای تولید یک تن کاغذ باید ۱۷ درخت تناور قطع شود؛ در حالی که در تهران می توان از بازیافت زباله های خشک روزانه ۶۰۰ تن کاغذ به دست آورد و از قطع ۱۰۲۰۰ درخت در روز جلوگیری کرد.

زباله چیست؟

پسماند یا زباله به مواد جامد، مایع و گاز (غیر از فاضلاب) گفته می شود که بطور مستقیم یا غیر مستقیم حاصل فعالیت انسان بوده و از نظر تولید کنــنده زاید تلقی می گردد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، زباله به مجموعه مواد ناشی از فعالیت‌های انسان و حیوان که معمولاً جامد بوده و به صورت ناخواسته و یا غیر قابل استفاده دور ریخته می‌شوند اطلاق می‌گردد. این تعریف به صورت کلی در برگیرنده همه منابع، انواع طبقه بندی‌ها، ترکیب و خصوصیات مواد زاید بوده و به سه دسته کلی زباله های شهری، زباله های صنعتی و زباله های خطرناک تقسیم می‌گردند.

زباله ها به پنج گروه تقسیم می شوند:

1- پسماندهای عادی: به پسماندهایی گفته می شود که به صورت معمول از فعالیت های روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آْنها تولید می شود. از قبیل زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی.

2- پسماندهای پزشکی : به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستانها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاههای تخصصی طبی و سایر مراکز مشابه گفته می شود.

3- پسماندهای ویژه: به کلیه پسماندهایی گفته می شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمی بودن، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد.

4- پسماندهای کشاورزی: به پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی گفته می شود از قبیل فضولات، لاشه حیوانات، محصولات کشاورزی فاسد یا غیر قابل مصرف.

5- پسماندهای صنعتی: به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی و معدنی، پسماندهای پالایشگاهی، صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می شود از قبیل براده ها، سرریزها و لجن های صنعتی.

زباله های شهری:

در نشریات و کتب از تعاریف و طبقه بندی‌های مختلفی برای توضیح اجزاء مواد زاید جامد شهری استفاده شده است. تعاریف ارائه شده در زیر می‌تواند به عنوان یک راهنما برای شناسایی اجزاء مواد زاید شهری مورد استفاده قرار گیرد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، زایدات غذایی به قسمت فسادپذیر زباله که معمولاً از زایدات گیاهی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی به دست می‌آید، اطلاق می‌شود. کمّیت پس مانده های غذایی در طول سال متغیر بوده و در ماه های تابستان، که مصرف میوه و سبزی بیشتر است، به حداکثر می‌رسد. پس مانده های غذایی مهم‌ترین قسمت زباله است، چرا که از یک سو به دلیل تخمیر و فساد سریع، بوهای نامطبوع تولید کرده و محل مناسبی برای رشد و تکثیر مگس و سایر حشرات و جوندگان است و از سوی دیگر به دلیل قابلیت تهیه کود از آن (کمپوست) حائز اهمیت است. قابل ذکر است که میزان پس مانده های فسادپذیر در زباله های شهری ایران بین ۳۵ تا ۷۶ درصد گزارش شده است.

– آشغال به قسمت فساد ناپذیر زباله به جز خاکستر گفته می‌شود. آشغال در زباله معمولاً شامل کاغذ، پلاستیک ، قطعات فلزی، شیشه ، چوب و موادی از این قبیل می‌شود. آشغال را می‌توان به دو بخش قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال تقسیم کرد.

– خاکستر باقیمانده حاصل از سوزاندن زغال، چوب و دیگر مواد سوختنی که برای مقاصد صنعتی ، پخت و پز و یا گرم کردن منازل بکار می‌رود گفته می‌شود.

– زایدات ناشی از تخریب و ساختمان سازی به زایدات حاصل از تخریب ساختمان، تعمیر اماکن مسکونی، تجاری، صنعتی، و یا سایر فعالیت‌های ساختمان سازی اطلاق می‌شود.

– زایدات ویژه این قسمت از زباله ها شامل مواد حاصل از جاروب کردن خیابان‌ها و معابر، برگ درختان، اجساد حیوانات مرده و موادی که از وسایل نقلیه به جای مانده است می‌شود.

زباله های صنعتی:

زباله های صنعتی، مواد زاید ناشی از فعالیت‌های صنعتی هستند ومعمولاً شامل فلزات، مواد پلاستیکی، مواد شیمیایی و بالاخره زباله های ویژه و زباله های خطرناک هستند. که عمل جمع آوری، حمل و نقل و دفع آن‌ها ضوابط خاص و مقررات ویژه ای را به خود اختصاص داده است.

زباله های خطرناک:

مواد زاید خطرناک، مواد زاید جامد یا مایعی هستند که به علت کمّیت، غلظت و یا کیفیت فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی می‌توانند باعث افزایش میزان مرگ و میر و یا بیماری‌های بسیار جدی شوند. براساس تعریف آژانس حفاظت محیط زیست Environmental Protection) (Agency : EPA زباله های خطرناک به مواد زاید جامدی اطلاق می‌شود که بالقوه خطرناک بوده و یا اینکه پس از طی مدت زمانی موجبات خطر را برای محیط زیست، فراهم می‌کنند. زباله های خطرناک معمولاً یکی از مشخصات قابلیت انفجار، احتراق، خوردگی، واکنش پذیری و سمی را دارا بوده و اغلب تحت عنوان مواد زاید رادیواکتیو، پس ماند های شیمیایی، زایدات قابل اشتعال، زایدات بیولوژیکی و مواد منفجره دسته بندی می‌شوند:

از منابع عمده زایدات بیولوژیکی، بیمارستان‌ها، آزمایشگاه ها و مراکز تحقیقات پزشکی هستند. زباله های بیمارستانی به دلیل آنکه حاوی زایدات پاتولوژیکی، مواد زاید رادیواکتیو ، زایدات دارویی، مواد زاید عفونی، مواد زاید شیمیایی و بعضا ظروف مستعمل تحت فشار هستند، از منابع عمده، زباله های خطرناک در شهرها محسوب می‌شوند. تکنولوژی جمع آوری، دفع و یا احیای این مواد در مقایسه با زباله های شهری و خانگی تفاوت بسیار دارد و باید جداگانه مورد توجه قرار گیرد.

زباله های بیمارستانی:

زباله های بیمارستانی شامل موادی هستند که با توجه به نوع کار و وظیفه در هر بخش بیمارستانی، متفاوت می‌باشند. مثلاً زباله بخش عفونی یا اطاق عمل، با مواد زاید آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی، تفاوت محسوسی دارد.

زباله بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها به گروه های مختلفی تقسیم می‌شوند که از جمله:

زباله های معمولی بیمارستان عموماً شامل زباله های مربوط به بسته بندی مواد و دیگر زباله های پرسنل شاغل در بیمارستان و خوابگاه های آن‌هاست.

زباله های پاتولوژیکی شامل بافت‌ها، ارگان‌ها، قسمت‌های مختلف بدن، پنبه های آغشته به خون و چرک و مواد دفعی بدن همچون نمونه های مدفوع و ادرار و غیره جزو این گروه از مواد زاید، محسوب می‌شوند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، مواد زاید رادیواکتیو شامل جامدات، مایعات و گازها بوده و دربرخی از بخش‌ها و آزمایشگاه های بیمارستان‌ها وجود دارند که جمع آوری و دفع آن‌ها دارای خصوصیات ویژه ای است.

مواد زاید شیمیایی شامل جامدات، مایعات و گازهای زاید می‌باشد که به وفور در بیمارستان‌ها وجود دارد، در بخش‌های تشخیص و آزمایشگاه ها ماحصل نظافت و ضدعفونی بیمارستان، وسایل و ابزار تنظیف و ضدعفونی به انضمام داروها و وسایل دور ریختنی اطاق عمل بخش دیگری از این فضولات را تشکیل می‌دهند. مواد زاید شیمیایی ممکن است خطرناک باشند.

جمع آوری زباله:

«در همه جای دنیا، جمع آوری زباله به شکل هفتگی صورت می گیرد و ما در برخورد با مسوولان شهری این شهرها از اینکه بگوییم روزانه در برخی از نقاط شهر دو تا ۳ بار جمع آوری زباله انجام می دهیم، خجالت می کشیم؛ چرا که این مساله بیشتر شبیه یک شوخی است تا واقعیت.» این مطلب را شهردار تهران، سال گذشته در مراسم بهره برداری از ناوگان مکانیزه خدمات شهری عنوان کرد؛ حقیقتی تلخ که تلخی اش این روزها گریبان مان را گرفته و طبیعت زیبا را از زیبایی انداخته و بعضی کوچه ها را به محله هایی با بوهای مشمئزکننده تبدیل کرده و حتی باعث شده است مخارج هنگفتی روی دستمان بماند. البته این فقط مساله کشور ما نیست و خیلی کشورهای دیگر هم روزگاری با آن درگیر بوده اند و برخی هنوز هم هستند اما کم نیستند کشورهایی که با جریمه و قانون و فرهنگ سازی، این مشکل را مدیریت کرده اند و البته بعضی نیز راه به جایی نبرده اند. «موضوع ویژه» این هفته، همین است؛ زباله زیر ذره بین…

خیلی ها واقعا نمی دانند با این همه نایلون های پلاستیکی، کاغذ، یولونیت، شیشه، انواع پلاستیک های دورانداختنی و… چه باید بکنند. از طرفی بیشتر خانه ها کوچک است و مردم نمی توانند این چیزها را در خانه جمع آوری کنند و از طرف دیگر نمی توانند آنها را دور بریزند و در طبیعت رها کنند. درحالی که همه این مواد می توانند به چرخه حیات برگردند. باید مواظب باشیم بی رویه زباله تولید نکنیم و تولید زباله را در خانه ها که بیشترین حجم زباله در آنها تولید می شود کاهش دهیم و مصرف مان را درست و بهینه کنیم. به عنوان مثال، اگر ماده غذایی مثل نان خوب پخته شود و به جای جوش شیرین که یک ماده شیمیایی است و برای دستگاه گوارش بسیار مضر است از فرآورده تخمیر طبیعی خمیر استفاده شود، این همه دورریز نان نخواهیم داشت. طبق آمار وزارت کشاورزی حدود ۴۰ درصد نان ها به دلیل تهیه نشدن بهینه آن دورریز می شوند و این نان های دورریز خود نوعی پسماند محسوب می شوند.
خوشبختانه مردم، نان های دورریز را جداگانه جمع آوری می کنند و این، کار بسیار خوبی است. بسیاری از این نان های جمع آوری شده برای تغذیه گاوها به گاوداری ها برده می شود. در آنجا نان ها برای مدت زیادی نگهداری می شوند و در نتیجه انواع و اقسام قارچ ها و کپک ها روی این نان ها تولید می شود. سپس دام، این نان های آلوده را خورده و آلودگی آنها در شیر گاو نفوذ می کند و ما این شیرهای آلوده به انواع کپک و قارچ را می خوریم. در حالی که ما اصلا این پسماندها را نمی بینیم و این نان های دورریز را اصلا زباله محسوب نمی کنیم.

زباله تر، زباله خشک:

معمولا زباله های خانگی را به دو دسته زباله های خشک و تر تقسیم می کنیم. زباله های تر عموما به زباله هایی گفته می شود که بازمانده خوراکی های روزانه و پسماندهای میوه و سبزی است و به طور طبیعی به چرخه حیات برمی گردند. به گفته مسوولان شهری، در تهران، روزانه نزدیک به هزار تن سبزی به دست مصرف کننده ها می رسد که ۳۰۰ تن آن غیرقابل استفاده است و در مسیر تولید پسماند ها قرار می گیرد.

با زباله تر چه کنیم؟

این زباله را باید جداگانه در کیسه های مخصوص زباله جمع آوری کرد. زباله های تر را به دلیل وجود باکتری های غیرهوازی که در نبود اکسیژن شروع به رشد و تکثیر می کنند و بوی بد تولید می کنند، نمی توان نگاه داشت. این باکتری ها زباله را تجزیه و تخمیر کرده و از خود تولید گازهایی می کنند که یکی از آنها متان است. گاز متان همان گازی است که در لوله کشی گاز شهری وجود دارد و ما از آن استفاده می کنیم. این گاز تولیدشده از زباله قابل استفاده بوده و بعضی از کشورها که مشکل گاز طبیعی دارند از آن استفاده می کنند. گازهای دیگری که به واسطه عمل تخمیر این باکتری ها روی زباله های تر تولید می شود گاز کربنیک و گاز هیدروژن سولفوره است. این گاز بسیار بدبو است و همان گاز چاه توالت و تخم مرغ گندیده است و بوی بسیار اذیت کننده ای دارد و اگر از میزان خاصی بیشتر شود، مسموم کننده و در نهایت کشنده است. اما خوشبختانه این گاز بو دارد و افراد متوجه وجود آن می شوند. بنابراین با توجه به آنچه ذکر شد زباله تر را نمی توان بیشتر از ۲ روز نگه داشت.

اگر زباله در خانه بماند چه می شود؟

علاوه بر بوی بد، ماندن طولانی مدت زباله در خانه می تواند باعث جمع شدن مگس و انواع حشرات موذی و غیرموذی شود که خطر انتقال بیماری ها را افزایش می دهند. به عنوان مثال، مگس را در نظر بگیرید. روی زباله ها می نشیند، از آنها تغذیه می کند و روی آنها تخم گذاری می کند. جالب است بدانید که هر مگس در طول عمرش معمولا ۵ تا ۶ دفعه تخم گذاری می کند و هر بار حدود ۵۰ تا ۱۵۰ عدد تخم می گذارد. حال در نظر بگیرید طی چند روز چه تعداد مگس روی زباله ها خواهیم داشت؟ مگس ها روی هر ماده غذایی که بنشینند، آن را آلوده می کنند. بعضی ها می گویند ما مگس را بلافاصله از روی ماده غذایی دور کردیم پس فرصتی برای آلوده کردن آن نداشته است؛ در حالی که مگس به محض آنکه روی ماده غذایی می نشیند آلودگی و میکروب های بدنش را به آن منتقل می کند. نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد که در بدن هر مگس حداقل یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون باکتری وجود دارد.

مگس وقتی روی ماده غذایی می نشیند خرطومش را وارد آن می کند و از بزاق دهانش روی ماده غذایی می ریزد؛ سپس آن را به هم زده و به اصطلاح یک پالوده درست می کند و آن را می مکد. پس از آنکه این پالوده را مکید، روی ماده غذایی مدفوع می کند و تمام این مراحل طی چند ثانیه انجام می شود و شاید شما فکرش را هم نکنید که نشستن چند لحظه مگس (مثلا روی یک حبه قند) تا چه اندازه می تواند آن را آلوده کند. علاوه بر مگس، موش هم یکی از معضل های پدیدآمده در اثر تلنبار زباله های تر است.

شیرابه زباله از کجا می آید؟

مشکل دیگر زباله های تر، شیرابه است. وقتی زباله های تر روی هم انباشته می شوند فشار حاصل از آنها سبب تولید آب زباله یا در اصطلاح شیرابه می شود. آلودگی شیرابه بسیار زیاد است. ما یک معیاری در مایعات غلیظ آلوده مانند فاضلاب و شیرابه داریم تحت عنوان BOD. BOD حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ قسمت در میلیون است که به آن ppm۳۰۰ می گویند که مربوط به زباله های معمولی است. ولی وقتی زباله تبدیل به شیرابه شد BOD آن چند هزار برابر شده و به ۴۰ هزار ppm می رسد. یعنی یک قطره شیرابه زباله هایی که در کوچه و خیابان رها شده اند مانند یک بمب میکروبی خطرناک هستند که به راحتی می توانند انواع و اقسام بیماری ها را به رهگذران و مردم انتقال دهند. اگر این شیرابه در آب بریزد، آب را آلوده می کند و اگر روی زمین بریزد، آب های زیرزمینی را آلوده خواهد کرد. پس از جمع آوری زباله ها، زباله تر تبدیل به کود و کمپوست می شود که هم ارزش غذایی آن برای گیاهان حایز اهمیت است و هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. اما برای بازیافت زباله و همچنین تولید کمپوست باید هم کیفیت بهداشتی زباله ها بالا برود و هم مطابق استانداردهای بین المللی عمل کنیم.

زباله خشک:

زباله های خشک شامل مقوا، کاغذ، قوطی های نوشابه، انواع پارچه و… است که به طور طبیعی به چرخه حیات برنمی گردند و فسادناپذیرند. این زباله ها را باید از زباله های تر جدا کرده و در کیسه جداگانه ای ریخت. این زباله ها را می توان مدت ها نگاه داشت.

با زباله خشک چه باید کرد؟

در مراکز بازیافت، از زباله های خشک مانند کاغذ و مقوا، مجددا کاغذ و مقوا تولید می کنند. ما برای تولید یک تن کاغذ مجبوریم ۱۷ درخت تناور را قطع کنیم؛ در حالی که می توانیم در تهران روزانه ۶۰۰ تن کاغذ از این زباله های خشک به دست بیاوریم. ضمن اینکه هر کاغذ را می توانیم ۸ بار بازیافت کنیم. حال اگر ۶۰۰ را در ۱۷ درخت تنومند ضرب کنیم یعنی از قطع ۱۰۲۰۰ درخت در روز جلوگیری کرده ایم. همه این مسایل مستلزم این است که مردم زباله را از مبدا تفکیک کنند و ماموران شهرداری هم این زباله ها را جدا جمع آوری کرده و آنها را با هم مخلوط نکنند.

بازیافت زباله:

بازیابی recycling بازیافت یا بازیابی نام روش هایی است که به کمک آن ها می توانیم مواد مصرف شده را حفظ کنیم . و دوباره مورد استفاده قرار دهیم .به این ترتیب انسان قادر خواهد بود که منابع تجید نشدنی را کم تر مصرف کنیم انسان امروزه مواد نظیر کاغذ ، شیشه و فولاد و آلومینیوم را به مقدار فراوان برای تولید کتاب ، روزنامه ، پاکت جعبه ، ظروف شیشه ای ، قوطی ، وسایل نقلیه و بسیاری چیزهای دیگر به کار می گیرد . مردم این مواد را پس از مصرف دور می ریزند و این مسئله 2 مشکل اساسی را به وجود می آورد . اول آن که باید مقدار زیادی زباله ماندنی را دفع کنیم تا بهداشت محیط حفظ شود . مشکل دوم نیز ان است که هر روز تقاضا برای مواد خاصی که این محصولات از آن ها ساخته شده اند افزایش می یابد . مواد و منابع موجود در زمین نا محدود هستند و اگر در روش مصرف خود تغییری ندهیم خیلی سریع به پایان می رسند . امروزه بعضی از حکومت ها و سازمان ها کاغذ های باطله خود را جمع آوری می کنند تا پس از بازیافت به محصولات کاغذی جدیدتبدیل شوند . ظروف شیشه ای و قوطی های فلزی را نیز می توان بازیابی کرد . به نظر می رسد که در آینده محصولات بیش تری از جمله پلاستیک ها بازیافت خواهند شد . با این کار در مصرف مواد خام و انرژی به مقدار قابل توجهی صرفه جویی می شود.

علاوه بر آن تخریب محیط زیست نیز کاهش می یابد . برای مثال خوب است بدانیم که در ازای جمع آوری و بازیافت هر یک تن کاغذ و درخت از خطر قطع شدن نجات می یابند . اکنون فقط 25% کاغذ مصرف شده در جهان بازیافت می شود و این مقدار را می توان تا 75% افزایش داد . به این ترتیب سالانه از قطع شدن بیش از 35 میلیون درخت بزرگ جلوگیری خواهد شد . آلومینیوم فلزی بسیار ارزشمند است و قوطی های آلومینیومی نوشابه ها به راحتی قابل بازیافت هستند . بازیافت هر قوطی آلومینیومی به معنای حفظ یک قوطی نفت خام است . بعضی فلزات را می توان به سادگی از زباله ها جدا کرد . بسیاری از قوطی های مواد غذایی از فولاد پوشش داده شده با قلع ساخته می شوند . در حال حاضر فولاد ارزش چندانی ندارد . اما پوشش قلع را می توان از طریق ذوب جدا کرد و دوباره مورد استفاده قرار داد . شیشه از نظر بازیافت ماده ای منحصر به فرد است . زیرا می توان بارها و بارها از آن استفاده کرد . بدون ان که از کیفیت محصول کاسته شود . البته بازیافت بعضی شیشه ها ساده تر از انواع دیگر است.

موضوع دفع فضولات هنگامى مورد توجه واقع شد که انسان به صورت اجتماعات به هم پیوسته و در یک مکان زندگى مشترک خود را آغاز کرد. با توجه به این مسئله اولین بار جمع آورى استخوان هاى شکار، وسایل و افزار شکسته شده در یک محل به مرحله ظهور پیوست جمع آورى فاضلاب و زباله ها زمانى انجام گرفت که طایفه هاى مختلف انسانى به هم پیوسته و از صورت چادرنشینى تغییر زندگی دادند. مطالعات انجام شده شاهد آن است که محل دفن زباله هاى شهر اورشلیم قدیم در دره Kidnan قرار داشته است. در آن زمان مواد آلى زباله شهر به کود تبدیل شده و مواد غیر آلى سوزانده مى شده است. این شهر در آن هنگام داراى کانال کشى فاضلاب بوده به طورى که شاه داود که براى جنگ به اورشلیم آمده بود افراد خود را به وسیله این کانال وارد شهر کرده و شهر را تصرف کرد و طبق اسناد باستانى، خیابان هاى شهر اورشلیم روزانه به وسیله ساکنین هر خیابان تمیز مى شد به طورى که این شهر در زمان خویش از نظر نظافت منحصر به فرد بوده است.در تمدن هند نیز از ۶۵۰۰ سال قبل از میلاد دفع فضولات مورد توجه بوده و چینى ها در بیش از ۳۰۰۰ سال قبل راجع به مواد هوموسى و استفاده از کمپوست در کشاورزى قوانینى داشته اند.

در اوایل دوران اسلامى، مقرراتى براى عبور و مرورحیوانات و وسایل نقلیه در اماکن عمومى و بازار ها وجود داشت که براى جلوگیرى از ایجاد گرد وخاک وضع شده بود. کم کم با رشد جمعیت و توسعه شهر ها خصوصاً در اروپا به مسئله زباله و دفع بهداشتى آن اهمیت داده شد. در سال ۱۴۷۳ کشور هلند که در آن زمان مقام اول را در نظافت شهرى داشت آشغال دان هاى ویژه اى در نقاط مختلف شهر آمستردام برپا کرد. اولین وسیله و یا کامیون حمل زباله و فضولات انسانى در ۱۷۵۰ میلادى به وسیله Pierre Quteqaine به نمایش گذارده شد. در همان زمان کامیونى با تجهیزات بهتر از نظر حمل فضولات انسانى در دانشگاه Salamanc مادرید به نمایش گذاشته شد. در سال ۱۸۷۶ اولین زباله سوز به علت اشکالاتى که در دفن زباله در انگلستان تولید مى شد در آن کشور ها به وجود آمد و کم کم از انرژى حرارتى تولید شده از زباله استفاده هاى بسیارى به عمل آمد.

اهمیت دفع بهداشتى زباله ها موقعى بر همه روشن خواهد شد که خطرات ناشى از آنها به خوبى شناخته شوند. زباله ها نه فقط باعث تولید بیمارى، تعفن و زشتى مناظر مى گردند بلکه مى توانند به وسیله آلوده کردن خاک، آب و هوا خسارت فراوانى را به بار آورند. به همان اندازه که ترکیبات زباله ها مختلف است خطرات ناشى از مواد تشکیل دهنده آنها نیز مى توانند متفاوت باشند. لذا جمع آورى، حمل ونقل و دفع این مواد بایستى به طریقى باشد که تاثیر خطرات ناشى از آنها در سلامتى انسان به حداقل ممکنه کاهش یابد.

آثار سوء ناشى از زائدات و پس مانده هاى جامد، مدیریت بخش شهرى جوامع امروزى را بر آن داشته تا با روى آوردن به سیستم هاى نوین مدیریتى و از آن جمله سیستم هاى مدیریت مواد زائد جامد، همواره در پى راهکار هاى مناسب جهت تقلیل آثار سوء ناشى از این گونه مواد باشند.یکى از این شیوه ها جلوگیرى از تولید زائدات و در مرحله بعدى بازیافت زائدات تولیدى بوده است. در ایران بازیافت مواد قدمتى طولانى داشته و به بخشى از فرهنگ جامعه ما تبدیل شده است از طرف دیگر با توجه به معضلات و مشکلات زیست محیطى تولید زباله سازمان ها و مراکز مختلف تلاش کرده اند این بخش از فرهنگ جامعه را گسترده تر و عمیق تر نمایند به نحوى که به سایر مواد نیز تعمیم داده شود. از طرف دیگر مشکلات اقتصادى، کمبود منابع طبیعى و افزایش جمعیت نیز باعث شده روند توجه به مسائل بازیافت در تمامى کشور ها سرعت بیشترى به خود بگیرد.در ایران براى بازیافت کاغذ، اولین کارخانه در سال۱۳۱۳ در کرج و دومین آن در سال ۱۳۳۵ تحت عنوان مقوا سازى شرق در تهران و سومین آن در کهریزک در سال ۱۳۳۶ تاسیس شد.براى بازیافت مواد آلى و تهیه کود آلى یا کمپوست، چینى ها از جمله مللى بودند که حدود ۴۰۰۰ سال قبل از مواد زائد گیاهى و انسانى کود مناسبى تهیه کرده و آن را براى حاصلخیزى خاک مورد استفاده قرار مى دادند و از آن به بعد مسئله استفاده از مواد زائد یک کار اساسى زراعت در کشور هاى مختلف محسوب شد.در ایران استفاده از مواد زائد گیاهى وانسانى از روزگاران گذشته براى کشاورزان و روستا ها بسیار معمول بوده است. از این میان کشاورزان یزدى و اصفهانى بر ارزش فوق العاده این مواد در افزایش محصولات کشاورزى کاملاً آگاه بودند. فضولات روستایى که در اصل مواد متشکله از مدفوع انسانى، حیوانى و مواد زائد گیاهى است، همراه با آب و خاک و هوا ۴ اصل اساسى کشاورزى را در روستا هاى ایران تشکیل مى دهند.

امروزه وسیع ترین عملیات تهیه کمپوست در اروپا، در کشور هلند انجام مى گیرد که ۲۵ درصد کلزباله هاى شهرى آن کشور جهت تهیه کمپوست استفاده مى شود.در شهر هاى هند تا سال ۱۹۸۳ ، ۹ طرح تهیه کمپوست از زباله هاى شهرى به مرحله بهره بردارى رسیده است.

در آمریکا اولین کارخانه کمپوست در سال ۱۹۸۶ به ظرفیت ۲۰ تن در روز تاسیس شد.

کارخانه کود گیاهى تهران در سال ۱۳۵۱ تاسیس شد.کارخانه کمپوست اصفهان در سال ۱۳۴۸ با ظرفیت روزانه یکصد تن مورد بهره بردارى قرار گرفت که به خاطر عدم رعایت موازین بهداشتى و استقرار آن در محدوده شهرى تعطیل گردید ولى کارخانه کمپوست جدیدى در اصفهان در سال ۱۳۶۸ تاسیس شد که هم اکنون مورد بهره بردارى قرار گرفته است. کارخانه کمپوست در شهر های هاى مشهد، کرج و تبریز در حال تاسیس است که کارخانه کمپوست مشهد به بهره بردارى رسیده است. سه کارخانه کمپوست در شهر هاى گرگان، بابل و نشتارود در دست طراحى و احداث است.در سال ۱۳۶۱- ۱۳۶۰ در شهر همدان با همکارى شهردارى و دانشگاه بوعلى اقدام به تهیه کمپوست از فضولات کشتار گاه، برگ هاى درختان و پس مانده هاى گیاهى با روش حوضچه اى شد که طى این عملیات بررسى جنبه هاى بهداشتى و کشاورزى کود حاصله نیز انجام گرفته است.

در سال ۱۳۶۸ یکسرى مطالعات، در ارتباط با تهیه کمپوست از مخلوط زباله هاى شهرى و کشتار گاه در شهر سمنان توسط دانشگاه تهران انجام شده که طى این مطالعه خصوصیات کمپوست تولیدى از این روش مشخص شده و مورد ارزیابى اقتصادى قرار گرفته است.

طرح و احداث کارخانه کمپوست کهریزک در سال ۱۳۷۲ با دو واحد ۱۰۰۰ تنى در یک مجموعه در دستور کار شهردارى تهران قرار گرفت.

این کارخانه علاوه بر تولید کمپوست روزانه مى تواند حدود ۳۰ تن اقلامى از قبیل کاغذ، مقوا، پلاستیک ها و انواع مصنوعات فلزى را جداسازى و آماده بازیافت کند.ضرورت بازیافت زمانى بیشترمشخص مى شود که بدانیم:

– براى تولید یک تن کاغذ جدید، باید ۱۵ درخت تنومند راقطع کنیم.

– اگر از کاغذ باطله دوباره کاغذ تهیه کنیم در مصرف آب ۹۰ درصد، انرژى ۵۰ درصد سود برده و همچنین در کنترل آلودگى هوا ۷۵ درصد موثر بوده ایم.

منابع:

iranpest.blogsky.com

type20.ir

pezeshk.us