واژه اسپتیک را ممکن است در صنایع غذایی بارها و بارها شنیده باشید. اسپتیک یا به عبارت دیگر آسپتیک یکی از فرآیندهای تولید در صنایع غذایی بوده و یک روش فرآیند برای محصولات مایع (به خصوص مواد غذایی یا دارویی) از پیش استریلیزه شده است. فرآیند اسپتیک، می تواند قابلیتی را برای یک محصول پایدار به گونه‌ای ایجاد کند که نیازی به یخچال نداشته باشد.

اسپتیک چیست؟

در یک جمله اسپتیک فرآیندی است که یک محصول غذایی به گونه ای بسته بندی می‌شود که از نگهداری در یخچال بی نیاز خواهد شد. فرآیند آسپتیک تقریبا به طور کامل جایگزین انجماد در مواد غذایی مایع از جمله شیر، آب میوه ها و کنسانتره ها، کرم، ماست، تخم مرغ مایع و مخلوط بستنی شده است. این تکنیک در سال‌های اخیر از محبوبیت فزاینده‌ای برای فرآورده‌هایی نظیر پنیر، غذای کودک، محصولات گوشتی، میوه و سبزیجات، سوپها، رب گوجه فرنگی، مربا و دسر برخوردار شده است.

مراحل آسپتیک

فرآیند آسپتیک شامل سه مرحله اولیه است: استریلیزاسیون حرارتی محصول، استریلیزاسیون بسته بندی و حفظ استرلیزه در حین بسته بندی. برای اطمینان از فرآیند استرلیز، فرآیند آسپتیک باید تمامی ویژگی های محصول را حفظ و نگهداری کند و حفظ این موارد در تولید ضروری است. چنین موضوعی نشان می دهد که شرایط استرلیز در تمامی طول فرآیند اسپتیک درست بوده و حفظ شده است.

هر نقصی از این فرایند برنامه ریزی شده برای سیستم فرآیند یا بسته بندی به این معنی است که محصول آسیب دیده نابود خواهد شد. علاوه بر این، سیستم فرآیند و بسته بندی اسپتیک باید قبل از فرآیند و پس از آن نیز تمیز شده و مجددا استریل شود. تجهیزات بسته بندی و مواد بسته بندی با استفاده از واسطه های مختلف یا ترکیبی از آن‌ها (به عنوان مثال بخار اشباع شده، بخار سوپرهیت، پراکسید هیدروژن و گرما و سایر روش ها) استریل خواهند شد.

فرآیند بسته بندی آسپتیک

فرآیند بسته بندی اسپتیک شامل موارد زیر است:

• استریلیز کردن مواد بسته بندی یا ظرف و بسته شدن آن قبل از اینکه با محصول غذایی پر شود
• استریلیز کردن تجهیزات درگیر در پردازش مواد غذایی
• حفط استرلیزه در کل سیستم تولید

موارد استفاده از اسپتیک

فرآیند اسپتیک موارد استفاده بسیاری دارد. از صنایع غذایی گرفته تا پزشکی و دارویی اما موضوع این مقاله به صورت اختصاصی اسپتیک در صنایع غذایی است. آسپتیک در صنایع غذایی مانند پوره گوجه فرنگی، رب نارگیل، پاسترک (متیا)، خامه تازه، شیر طعم دار (شیر شیرین، شیر شکلاتی، شیر گلاب، شیر وانیل و غیره)، شیر سویا، بسته های شیر (شیر تتراپک)، آب میوه، طعم دهنده هایی از قبیل گولاب جمون و rasgulla، میوه‌های کنسرو شده در شربت شیرین یا همان کمپوت، و غذاهای آماده که همه می توانند به نوعی از این فرآیند بهره ببرند.

نکات مهم برای اسپتیک در مواد غذایی

در مواردی که از اسپتیک استفاده شده است لازم است بدانید نباید محصولاتی را خرید کنید که متورم شده‌اند. علت این است تتراپک و قوطی متورم شده می تواند نشانه ورود میکروب به سیستم و سمی شدن آن باشد. در سیستم‌های اسپتیک به هیچ عنوان به دلیل خلا که در بسته اسپتیک ایجاد می شود هیچگونه میکروبی نمی تواند وارد شد.

اسپتیک برای مواردی مناسب است که به نحوی از لحاظ جسمی آسیب نمی بینند. هر پارگی می تواند منجر به آلودگی میکروبی شود. از هر نوع بسته بندی پف کرده یا سوراخ استفاده نکنید. قبل از باز شدن، بیشتر غذاهای کنسرو شده یا آسپتیک را می توان در دمای اتاق ذخیره کرد. بعضی از محصولات باید بلافاصله پس از باز شدن مصرف شوند. بعضی از آنها باید بعد از باز شدن باید در یخچال نگهداری شوند. مدت زمان مصرف ایمن پس از باز کردن بسته به وضوح بر روی بسته ذکر شده است.

همیشه به دستورالعمل هایی که در برچسب غذایی داده شده است مراجعه کنید. دستورالعمل های واضح و مشخصی در مورد نحوه درست کردن مواد غذایی مانند روش های گرمایش، مدت زمان برای گرم شدن و سایر اقدامات احتیاطی که باید در هنگام استفاده از محصول انجام دهید وجود دارد. برچسب به وضوح اعلام می کند که محصول چند روز پس از باز شدن باید مصرف شود.

اسپتیک در کارخانه

همانطور که تصویر زیر به صورت کاملا واضح و اصولی نمایانگر است. فرآیند اسپتیک در حقیقت یک محدوده کاملا استرلیزه شده است که تمامی مواردی که در آن ناحیه قرار میگیرد از هر نوع آلودگی مصون است. Aseptic zone باید به گونه ای باشد که حتی محیط و فضا نیز استریل باشد.

فرآیند اسپیتک در کارخاه به این صورت است که پس از حرارت و تولید اولیه، محصول وارد محدوده اسپتیک می‌شود. محصول در این محدوده سرد شده و داخل دستگاه پرکن اسپتیک می شود. تمامی پایپینگ و لوله های موجود در این محدوده اسپتیک باید استرلیزه باشند. بسته بندی اسپتیک نیز که خود از کیسه های استرلیز تشکیل شده اند وارد فرآیند تولید شده و محصول در آن ها بسته بندی می‌شود.

نتیجه گیری

دانش اسپتیک یکی از فناوری های مهم در صنعت دارویی، غذایی و بهداشتی است. مطلع بودن از تمامی جزییات و شرایطی که باید محصول اسپتیک داشته باشد در صادرات مواد غذایی یک اصل مهم بشمار می‌آید که صادر کنندگان مواد غذایی باید در نظر داشته باشند.

در نظر داشته باشید، که هر نوع ماده غذایی که بخواهد مسافت‌های طولانی مدت را طی نماید و فضای نگهداری در یخچال را نداشته باشد باید از فرآیند اسپتیک استفاده کند. صادرکنندگان رب برای صادرات خود نیازمند دانش و فناوری رب اسپتیک بوده و راهی جز این برای مبدلات با کشورهای همسایه وجود ندارد.